بیش فعالی چیست؟
بیش فعالی یکی از شایع ترین اختلالات عصبی رشدی دوران کودکی است. معمولاً برای اولین بار در دوران کودکی تشخیص داده می شود و اغلب تا بزرگسالی ادامه می یابد. کودکان مبتلا به بی فعالی ممکن است در توجه، کنترل رفتارهای تکانشی مشکل داشته باشند .ممکن است بدون فکر کردن به نتیجه عمل کنند، یا بیش از حد فعال باشند.
علائم بیش فعالی
بیش فعالی به این معنی است که ممکن است به نظر برسد که فرد دائماً حرکت می کند، از جمله در موقعیت هایی که مناسب نیست، یا بیش از حد بی قراری می کند، ضربه می زند یا صحبت می کند. در بزرگسالان، بیش فعالی ممکن است به معنای بی قراری شدید یا صحبت بیش از حد باشد.
طبیعی است که کودکان در یک زمان یا زمان دیگری در تمرکز و رفتار مشکل داشته باشند. با این حال، کودکان مبتلا به بیش فعالی فقط از این رفتارها رشد نمی کنند. علائم ادامه می یابد، می تواند شدید باشد و می تواند در مدرسه، خانه یا با دوستان مشکل ایجاد کند.
افراد مبتلا به بیش فعالی ممکن است:
- زیاد رویاپردازی کنند
- چیزهای زیادی را فراموش کنند یا از دست بدهند
- دست و پا زدن یا بی قراری
- زیاد حرف بزنند
- اشتباهات بی دقتی انجام دهند یا ریسک های غیر ضروری را انجام دهند
- مقاومت در برابر وسوسه برایشان سخت بنظر برسد
- در نوبت گرفتن مشکل داشته باشند
- در کنار آمدن با دیگران مشکل داشته باشند
انواع بیش فعالی
با توجه به اینکه کدام نوع علائم در فرد قوی‌تر است، سه راه مختلف وجود دارد که بیش فعالی خود را نشان می‌دهد:
- عمدتاً بی توجه: سازماندهی یا تکمیل یک کار، توجه به جزئیات یا پیروی از دستورالعمل ها یا مکالمات برای فرد سخت است. فرد به راحتی حواسش پرت می شود یا جزئیات کارهای روزمره را فراموش می کند.
- عمدتاً بیش فعال- تکانشی: فرد زیاد بیقرار می شود و صحبت می کند. نشستن طولانی مدت سخت است (مثلاً برای صرف غذا یا در حین انجام تکالیف). کودکان کوچکتر ممکن است به طور مداوم بدود، بپرند یا بالا بروند. فرد احساس بی قراری می کند و با تکانشگری مشکل دارد. شخصی که تکانشی است ممکن است حرف های دیگران را زیاد قطع کند، چیزهایی را از مردم بگیرد یا در زمان های نامناسب صحبت کند. برای فرد سخت است که منتظر نوبت خود بماند یا به دستورات گوش دهد. فردی که تکانشگر است ممکن است بیش از دیگران تصادفات و جراحات داشته باشد.
- ترکیبی: علائم دو نوع فوق به یک اندازه در فرد وجود دارد.
از آنجایی که علائم ممکن است در طول زمان تغییر کنند، ممکن است تظاهر نیز در طول زمان تغییر کند.
علل بیش فعالی
دانشمندان در تلاش برای یافتن راه‌های بهتری برای مدیریت و کاهش شانس ابتلای فرد به بیش فعالی ، علل و عوامل خطر را مطالعه می‌کنند. با این وجود علل آن ناشناخته است ، اما تحقیقات کنونی نشان می دهد که ژنتیک نقش مهمی ایفا می کند. مطالعات اخیر عوامل ژنتیکی را با بیش فعالی مرتبط می کند.
علاوه بر ژنتیک، دانشمندان در حال بررسی سایر علل احتمالی و عوامل خطر از جمله:
- آسیب مغزی
- قرار گرفتن در معرض خطرات محیطی مانند سرب در دوران بارداری یا در سنین پایین
- مصرف الکل و تنباکو در دوران بارداری
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
تحقیقات از دیدگاه های رایج مبنی بر اینکه بیش فعالی ناشی از خوردن قند زیاد، تماشای بیش از حد تلویزیون، فرزندپروری، یا عوامل اجتماعی و محیطی مانند فقر یا هرج و مرج خانوادگی است، پشتیبانی نمی کند. البته، بسیاری از چیزها، از جمله این موارد، ممکن است علائم را بدتر کند، به خصوص در افراد خاص. اما شواهد به اندازه کافی قوی نیستند که به این نتیجه برسیم که آنها دلایل اصلی بیش فعالی هستند.
تشخیص بیش فعالی
تصمیم گیری در مورد اینکه آیا کودک مبتلا به بیش فعالی است یا خیر، فرآیندی با چندین مرحله است. هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص بیش فعالی وجود ندارد و بسیاری از مشکلات دیگر مانند اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب و انواع خاصی از ناتوانی های یادگیری می توانند علائم مشابهی داشته باشند. یکی از مراحل این فرآیند شامل انجام یک معاینه پزشکی، از جمله تست های شنوایی و بینایی، برای رد سایر مشکلات با علائمی مانند بیش فعالی است. تشخیص بیش فعالی معمولاً شامل چک لیستی برای ارزیابی علائم بیش فعالی و گرفتن سابقه کودک از والدین، معلمان و گاهی اوقات از فرد است.
عوارض بیش فعالی
بیش فعالی درمان نشده در کودکان می تواند منجر به چندین عارضه روحی و جسمی شود، از جمله:
عزت نفس ضعیف.
- حوادث و جراحات
- سوء مصرف مواد
- رفتار بزهکارانه یا پرخطر
- مشکل در تعامل با همسالان؛ مشکلات رابطه
- اضافه وزن و اختلالات خوردن
- مشکلات خواب
- عملکرد ضعیف مدرسه یا کار
- مشکلات مالی
- روابط ناپایدار
- سلامت جسمی و روانی ضعیف
آیا بیش فعالی یک بیماری روانی است؟
اختلال نقص توجه یا بیش فعالی (ADHD) یکی از شایع ترین اختلالات روانی است که کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد.این اختلال روانی در صورت درمان نشدن ممکن است با بیماری های روانی از جمله افسردگی ،پارانوئید،اختلال دوقطبی و ... همراه باشد.
مدیریت بیش فعالی
سالم بودن برای همه افراد مهم است و می تواند به ویژه برای افراد مبتلا به بیش فعالی مهم باشد. علاوه بر رفتاردرمانی و دارو درمانی، داشتن یک سبک زندگی سالم می تواند مقابله با علائم بیش فعالی را برای فرد آسان تر کند. در اینجا برخی از رفتارهای سالم وجود دارد که ممکن است کمک کند:
- ایجاد عادات غذایی سالم مانند خوردن مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل و انتخاب منابع پروتئین بدون چربی
- شرکت در فعالیت بدنی روزانه بر اساس سن
- محدود کردن مدت زمان نمایش روزانه از تلویزیون، رایانه، تلفن و سایر لوازم الکترونیکی
- میزان خواب توصیه شده در هر شب بر اساس سن
نکات مدیریت بیش فعالی کودکان برای والدین
پیشنهادات زیر ممکن است به رفتار کودک شما کمک کند:
- یک روال برای کودکتان ایجاد کنید. سعی کنید هر روز از زمان بیدار شدن تا زمان خواب برنامه یکسانی را دنبال کنید.
- سازماندهی کنید. فرزندتان را تشویق کنید که هر روز کیف مدرسه، لباس و اسباب بازی ها را در یک مکان قرار دهد تا احتمال گم شدن آنها کمتر شود.
- عوامل حواس پرتی را مدیریت کنید وقتی فرزندتان در حال انجام تکالیف است، تلویزیون را خاموش کنید، سر و صدا را محدود کنید و یک فضای کاری تمیز فراهم کنید. برخی از کودکان مبتلا به بیش فعالی اگر در حال حرکت یا گوش دادن به موسیقی پس‌زمینه باشند، به خوبی یاد می‌گیرند. مراقب فرزند خود باشید و ببینید چه چیزی کار می کند.
- انتخاب ها را محدود کنید برای اینکه فرزندتان احساس غرق شدن یا تحریک بیش از حد نداشته باشد، فقط چند گزینه را انتخاب کنید. به عنوان مثال، از آنها بخواهید بین این لباس یا آن لباس، این غذا یا آن یکی، یا این اسباب بازی یا آن یکی را انتخاب کنند.
- وقتی با فرزندتان صحبت می کنید واضح و مشخص باشید. با توصیف آنچه شنیده اید به فرزندتان بفهمانید که به او گوش می دهید. هنگامی که آنها نیاز به انجام کاری دارند از دستورالعمل های واضح و مختصر استفاده کنید.
- به فرزندتان کمک کنید برنامه ریزی کند. کارهای پیچیده را به مراحل ساده تر و کوتاه تر تقسیم کنید. برای کارهای طولانی، شروع زودهنگام و استراحت ممکن است به کاهش استرس کمک کند.
داشتن یک سبک زندگی سالم از جمله غذای مغذی، فعالیت بدنی زیاد و خواب کافی در مدیریت بیش فعالی کودکانتان مهم هستند. آنها می توانند به جلوگیری از بدتر شدن علائم بیش فعالی کمک کنند.
بیش فعالی از چه سنی شروع می شود؟
علائم بیش فعالی قبل از 12 سالگی شروع می شود و در برخی از کودکان از 3 سالگی قابل توجه است. علائم بیش فعالی می تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد و ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد.برخی از بزرگسالان بیش فعالی دارند اما هرگز تشخیص داده نشده اند.
چه چیزی باعث بیش فعالی در مغز می شود؟
بیولوژیکی: بیش فعالی با نحوه عملکرد برخی از انتقال دهنده های عصبی (مواد شیمیایی موجود در مغز که به کنترل رفتار کمک می کنند) به خصوص دوپامین و نوراپی نفرین مرتبط است و این تفاوت باعث ایجاد تغییراتی در دو شبکه توجه مختلف مغز می شود .
بیش فعالی در بزرگسالان
بیش فعالی می تواند تا بزرگسالی ادامه یابد. برخی از بزرگسالان بیش فعالی دارند اما هرگز تشخیص داده نشده اند. این علائم می تواند باعث ایجاد مشکل در محل کار، خانه یا روابط شود. علائم ممکن است در سنین بالاتر متفاوت به نظر برسند، به عنوان مثال، بیش فعالی ممکن است به عنوان بی قراری شدید ظاهر شود. هنگامی که نیازهای بزرگسالی افزایش می یابد، علائم می توانند شدیدتر شوند.
اختلال بیش فعالی در بزرگسالان میتواند عوارضی داشته باشند.این عوارض به شرح زیر هستند:
- اختلالات خلقی: بیشتر بزرگسالانی که به اختلالات خلقی مبتلا هستند ممکن است افسردگی، اختلال دو قطبی و یا سایر اختلالات خلقی را داشته باشند. اگرچه تمامی مشکلات خلقی لزوما به طور مستقیم مربوط به بیش فعالی نیست اما الگوی تکرار از شکست ها و ناکامی های مرتبط با بیش فعالی می تواند افسردگی را بدتر کند.
- اضطراب: اختلال اضطراب اغلب در بزرگسالانی با بیش فعالی رخ می دهد. اختلال اضطراب ممکن است باعث ایجاد نگرانی، عصبی بودن و یا سایر نشانه ها شود.
- اختلالات شخصیتی: بزرگسالانی که دارای اختلال بیش فعالی هستند خطر بیشتری در ابتلا به اختلال شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی یا اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارند.
- مشکل در یادگیری: بزرگسالانی که اختلال بیش فعالی دارند ممکن است در امتحانات نمره کمتری دریافت کنند.
کنترل بیش فعالی در خانه
شاید ورزش کردن مثبت ترین و کارآمدترین راه برای کاهش بیش فعالی در خانه باشد. ورزش می تواند استرس را از بین ببرد، خلق و خوی شما را تقویت کند و ذهن شما را آرام کند، و به رفع انرژی و پرخاشگری اضافی که می تواند مانع روابط و احساس ثبات شود کمک کند.
برخی دیگر از راه های کنترل بیش فعالی در خانه به شرح زیر است :
- سعی کنید با افکار خود هدفمندتر رفتار کنید
- افکار مزاحم را کنار بگذارید
- به محرک های خود توجه کنید
- کارهایی که به شما بهترین حس را می دهند انجام دهید
- مقاومت همیشه راه حل نیست
- بدن تان را با یوگا آرام کنید
- بی قراری خود را کنترل کنید
درمان بیش فعالی یا کم توجهی
- دارودرمانی
دارو اغلب بخش مهمی از درمان برای افراد مبتلا به بیش فعالی است. با این حال، تصمیم گیری می تواند دشوار باشد.برای گرفتن بهترین تصمیم، از پزشک تان مشورت بگیرید تا تصمیم بگیرید که آیا دارو گزینه خوبی است یا خیر. اگر چنین است، از پزشک خود بپرسید که آیا فقط در طول مدرسه یا ساعات کار یا عصرها و آخر هفته ها به دارو نیاز دارید.
- روان درمانی
انواع مختلفی از روان درمانی وجود دارد که می تواند راهی برای مدیریت بهتر علائم بیش فعالی برای شما فراهم کند.
به عنوان مثال، روان درمانی می تواند در وادار کردن شما به باز کردن احساسات خود در مواجهه با بیش فعالی مفید باشد. بیش فعالی همچنین ممکن است باعث شود که شما با همسالان و افراد مهم مشکل داشته باشید. روان درمانی می تواند به شما در مدیریت بهتر این روابط کمک کند.در روان درمانی، ممکن است بتوانید الگوهای رفتاری خود را کشف کنید و یاد بگیرید که چگونه در آینده انتخاب های سالم تری داشته باشید.
- رفتار درمانی
هدف از رفتار درمانی این است که به افراد بیاموزد چگونه رفتارهای خود را کنترل کنند و سپس آن رفتارها را به طور مناسب تغییر دهند.
شما استراتژی هایی برای نحوه رفتار خود در پاسخ به موقعیت های خاص ایجاد خواهید کرد. این استراتژی ها اغلب شامل نوعی بازخورد مستقیم برای کمک به یادگیری رفتارهای مناسب است. به عنوان مثال، یک سیستم پاداش نشانه می تواند برای حمایت از رفتارهای مثبت ابداع شود.
- درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری یک شکل کوتاه مدت و متمرکز بر هدف از روان درمانی است که هدف آن تغییر الگوهای منفی تفکر و جایگزینی آنها با چارچوبی جدید از احساس شما نسبت به خود و علائم بیش فعالی است.
