اعتیاد و پیشگیری

اقعیت این است که اعتیاد به مصرف مواد مخدر و محرک محدود نمی شود وعدم توانایی معتاد در کنترل و مصرف مواد، یکی از علائم بیماری اعتیاد است. اعتیاد یک بیماری چند بعدی است و فراتر از یک بیماری جسمی. بیماری اعتیاد یک بیماری جسمی، عاطفی، ذهنی، رفتاری و معنوی است.
جنبه جسمی بیماری اعتیاد، مصرف اجباری و بدون اختیار است. صرف نظر از این که معتاد چقدر مواد مخدر و محرک و با چه فاصله زمانی مصرف کرده است و صرف نظر از این که چه مدت توانسته مصرف آن را قطع کند، به محض آغاز مجدد به مصرف، چه پس از چند روز و چه پس از چند سال، کنترل مصرف خود را از دست می دهد و دچار اجبار به مصرف می شود. جنبه روانی بیماری اعتیاد وسوسه یا میل شدید مصرف است، حتی وقتی که زندگی معتاد در معرض نابودی کامل قرار می گیرد. با آن که مصرف مواد مخدر ذره ذره فرد معتاد را به سوی مرگ و نابودی سوق می دهد، اما او دیوانه وار به مصرف مواد مخدر ومحرک ادامه می دهد. جنبه معنوی بیماری اعتیاد، خود محوری شدید است.
با وجود این که فرد معتاد همه راه ها را رفته است – روانپزشکان، بیمارستان ها، مراکز ترک اعتیاد، سفر، روابط عاشقانه، شغل جدید و غیره – و با شکست مواجه شده است، سرسختانه اصرار می ورزد که هر وقت بخواهد می تواند از مصرف دست بردارد. انکار، جایگزین کردن، توجیه کردن، دلیل آوردن، عدم اعتماد به دیگران، احساس گناه و خجالت، آوارگی، حقارت، انزوا و از دست دادن اختیار، همگی از علائم و عوارض بیماری اعتیاد هستند. بیماری اعتیاد یک بیماری پیش رونده، لاعلاج و کشنده است. اما دانستن این که این مشکل یک بیماری است و نه یک ضعف اخلاقی، بار سنگینی را از دوش فرد معتاد بر می دارد. فرد معتاد با پذیرش اعتیاد خود اولین و مهم ترین گام را برای درمان آن برداشته است.

تعریف اعتیاد

اعتیاد یک بیماری زیست شناختی، روان شناختی و اجتماعی است. عوامل متعددی در اتیولوژی سوء مصرف و اعتیاد مؤثر است که در تعامل با یکدیگر منجر به شروع مصرف و سپس اعتیاد می شوند. عوامل مؤثر بر فرد، محیط فرد و عوامل اجتماعی، عوامل درهم بافته‌ای هستند که بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. درک کلیه علل و عوامل زمینه‌ای موجب می‌شود تا روند پیشگیری، شناسایی، درمان و پیگیری به طور هدفمند طرح ریزی شود. یک پدیده زیستی است که به ارگانیسم امکان می‌دهد تا خود را تدریجاً با پاره‌ای از مواد سمی سازش دهد و مصرف روزمره مقادیری از این مواد را که برای ارگانیسم معمولی کشنده است تحمل نماید.
حالتی است که استعمال متوالی یا متناوب مواد مخدر در فرد ایجاد می‌کند. با استعمال مواد مخدر تحریک پذیری سلولهای عصبی افزوده شده و در نتیجه داروی بیشتری لازم است که آن را به حالت تعادل بازگرداند. مسمومیت حاد یا مزمنی است که مضر به حال شخص و اجتماع است و زائیده مصرف داروی طبیعی یا صنعتی است. در محافل دانشگاهی بجای اعتیاد اصطلاح وابستگی به مواد (Dependency) بکارمی‌رود.

ترک اعتیاد

بسیاری از معتادان هیچگاه بیماری اعتیاد خود را قبول نمی کنند و همواره آنرا انکار می کنند. این افراد بر این باورند که به مصرف مواد مخدر وابسته نیستند و هرگاه اراده کنند می توانند مصرف را قطع کنند. ترک اعتیاد در این بیماران بسیار دشوار است زیرا اولین گام در ترک اعتیاد پذیرش بیماری و پیدا کردن راهکار برای درمان بیماری است.
دسته دیگری از بیمارانی که در دام اعتیاد گرفتار شده اند کسانی هستند که کاملاً بیماری خود را قبول دارند و به دنبال راهی برای رهایی از این بیماری هستند. برخی از این افراد بارها اقدام به ترک اعتیاد کرده اند و پس از مدتی دوباره به دلایل مختلف به مصرف مواد پرداخته و بیماری آنها عود کرده است. این افراد و خانواده آنها به دنبال روشی قطعی و علمی برای درمان بیماری هستند و سوالی که در ذهن دارند این است که بهترین روش برای ترک اعتیاد چیست؟
انتخاب روش ترک اعتیاد و پیدا کردن یک مرکز ترک اعتیاد معتبر این روزها نیاز به تحقیق دارد، زیرا یکی از دلایل شکست در روند ترک اعتیاد، انتخاب روش درمان اشتباه است.
اصلی ترین دلیل شکست در ترک اعتیاد نادیده گرفتن جنبه روانی این بیماری است.
وقتی یک فرد به مصرف یک یا چند ماده مخدر وابسته می شود علاوه بر وابستگی جسمانی، از نظر روانی نیز به مصرف ماده مخدر وابسته می شود. علاوه بر این وابستگی، اکثر افرادی که به بیماری اعتیاد گرفتار می شوند حداقل به یک یا چند بیماری روانی و اختلال شخصیت دچار هستند و بهترین روش برای ترک اعتیاد روشی است که علاوه بر ترک جسمانی و فیزیکی بیماری، به جنبه های روانی آن توجه داشته و پس از ریشه یابی بیماری ها و دلایل روانی وابستگی به این بیماری، به برطرف کردن و درمان علمی و اصولی آنها بپردازد.
ترک اعتیاد به مجموعه اقداماتی گفته می شود که برای رهایی فیزیکی و روانی فرد از دام اعتیاد به کار گرفته می شود تا فرد معتاد مصرف ماده مخدر را قطع کرده و به زندگی سالم و طبیعی قبل از اعتیاد بازگردد.

پیشگیری از اعتیاد

تحقیقات می‌گویند عوامل اجتماعی وابسته به فقر، در وابستگی انسان به مواد مخدر موثرند و میزان بروز اعتیاد در گروه‌هایی که از لحاظ اجتماعی، اقتصادی پایین‌ترند، بالاتر است. بنابراین باید گفت بطور کلی در جامعه، اعتیاد معلول استرس و فشار‌های روانی است.
مسلما هیچکس فکر نمی‌کند با مصرف مواد کم کم معتاد می‌شود! همه این افراد ابتدا به عنوان سرگرمی شروع می‌کنند، بعد پیشرفت می‌کنند. ممکن است سیگار و الکل (مخصوصا در نوجوانان) فقط برای آرامش یا کنجکاوی مصرف شود. سپس کم کم بطور منظم مصرف می‌شود و آن گاه به جایی می‌رسد که فرد در انجام مسئولیت‌های روزمره خود نیز دچار اختلال می‌شود و ارتباطش با اطرافیان تحت تاثیر قرار می‌گیرد. آگاهی و باور به سرعت روند پیشرفت اعتیاد، می‌تواند عاملی بازدارنده باشد تا از ابتدا وارد این راه بد سرانجام نشویم.