روش های درمان و بهبود بیماری دو قطبی

آشنایی با بیماری اختلال دوقطبی 

اختلال دوقطبی Bipolar disorder (یا شیدایی - افسردگی) نوعی اختلال خلقی و بیماری روانی است. افراد مبتلا به این بیماری دچار تغییرات شدید خلق می‌شوند که مبتلایان به این اختلال دو فاز متمایز را تجربه می کنند: فاز افسردگی و فاز شیدایی. کسی که دچار اختلال دوقطبی است دچار نوسانات خلقی شدید میباشد. این نوسانات معمولا هفته ها یا ماها طول میکشد و با انچه مردم عادی در زندگی روزمره تجربه میکنند بسیارمتفاوت است. خلق افسرده: احساس شدید افسردگی خلق شیدا: احساس شادمانی بسیار و ناامیدی خلق مختلط: به عنوان مثال خلق افسرده همراه با بیقراری و فعالیت بیش از اندازه ناشی از شیدائی. این بیماری انواع مختلفی دارد که مهمترین انواع آن اختلال دوقطبی نوع یک و اختلال دو قطبی نوع دو است. تفاوت این دو اختلال در وجود دوره شیدایی است؛ در نوع یک این حالت اتفاق می‌افتد ولی در نوع دو فرم خفیف‌تری از آن که نیمه‌شیدایی است، بروز می‌کند. شروع بیماری معمولاً با دوره‌ای از افسردگی می‌باشد و پس از یک یا چند دوره از افسردگی، دوره شیدایی بارز می‌شود. در تعداد کمتری از بیماران شروع بیماری با دوره شیدایی یا نیمه-شیدایی است. در اختلال دو قطبی نوع یک حداقل یک دوره خلق شیدا به مدت یک هفته وجود دارد. اگرچه بیشتر مبتلایان دوره افسردگی را هم تجربه می‌کنند ولی بعضی از انها فقط دوره شیدائی را تجربه می‌کنند. دوره های شیدایی بدون درمان بین 3 تا 6 ماه به طول می‌انجامند. دوره‌های افسردگی در صورتی که مداوا نشوند 6-12 ماه ادامه پیدا می‌کنند. در اختلال دو قطبی نوع دو بیش از یک دوره افسردگی شدید وجود دارد، در صورتی که شدت خلق شیدایی کم است. این نوع به نام شیدائی خفیف (Hypomania) نامیده میشود.

درمان اختلال دوقطبی 

درمان اختلال دوقطبی پیچیدهتر از درمان افسردگی تک قطبی است. در افسردگی تک قطبی، تصمیم در مورد درمان تجویز ضدافسردگیها و یا روان درمانی میباشـد و اگر بیمار به اندازه کافی پاسخ گو نباشد، شرایط بیشتر به همان روال(ضـد افسـردگی بیشتر، مقدار مصرف بالاتر و ترکیب ها) میباشد. در اختلال دوقطبی، طبیعت بیمـاري پیچیده تر است. در حالی که در افسردگی تک قطبی، بیماران یا ناخوش (افسرده) و یـا خوب هستند، در اختلال دوقطبی بیماران میتوانند ناخوشـیهـاي متعـدد )افسـردگی، هیپومانیک، مانیک، مختلط و چرخهي – سریع( داشـته باشـند، امـا تنهـا بـا احسـاس
سرحالی میتوانند خوب باشند.

درمان اختلال دوقطبی بسیار فردی است و براساس انواع و شدت علائمی که فرد ممکن است تجربه کند، می باشد.در فاصله بین دوره های شیدایی یا افسردگی، درمانهای روانشناسی میتوانند موثر باشند. این درمان ها باید حدود 2۶جلسه یک ساعته به مدت ۶تا 3ماه باشند. این درمان ها شامل:

1. -تربیت روانی یا دانستن بیشتر در مورد اختلال دو قطبی
2. -تحت نظر داشتن حالت روانی: کمک کردن به بیمار برای شناخت زمانهای تغییر حالت روانی
3. -استراتژی خُلقی، کمک کردن برای جلوگیری از تغییر حالت روحی به شیدایی یا افسردگی
4. کامل.
5. -کمک برای افزایش مهارتهای سازگاری با محیط و مشکل.
6. -درمان رفتاری شناختی برای افسردگی

متوقف کردن نوسانات خلقی در بیماری دوقطبی با کمک گرفتن از خود 

1. تحت نظر گرفتن رفتار شخصی: نشانههای تغییر حالت خود را یاد بگیرید تا بتوانید در موقع مناسب کمک بگیرید. با اینکار شما میتوانید از بروز کامل عارضه و یا بستری شدن در بیمارستان
   اجتناب کنید. نوشتن حالات روحی روزانه میتواند به شما در این کار کمک کند.

2. اطلاعات: تا میتوانید در مورد مریضی تان و آنچه برای مداوی آن مفید است اطلاعات کسب کنید

3. استرس (فشار روانی/تنش:) از شرایط تنشزا بپرهیزید. پرهیز کامل از تنش غیر ممکن است، بنابر این بهتر است یاد بگیرید چگونه این شرایط را کنترل کنید. اگر برای تان ممکن است از یک مشاور صحت روانی کمک بگیرید.

4. روابط اجتماعی: افسردگی یا شیدایی میتواند اثرات نامطلوبی بر دوستان و خانواده داشته باشد. شما ممکن است مجبور به بازسازی روابط تان بعد از یک دوره افسردگی یا شیدایی شوید. داشتن حداقل یک نفر که بتوانید به او اعتماد کنید بسیار مفید است. دوستان و خانواده نیاز دارند
   بدانند که چه اتفاقی برای شما میافتد و آنها چه کاری میتوانند برای شما انجام دهند

5. فعالیت: سعی کنید زندگی، کار، استراحت و روابطتان با دوستان و خانواده را متعادل کنید. در صورتی که شما بیش از اندازه مشغول باشید ممکن است دچار دوره شیدایی شوید. مطمین شوید که زمان کافی برای استراحت دارید. در صورتی که شما بیکار هستید به دنبال گذراندن یک دوره ی آموزشی و یا کار داوطلبانه که وابستگی با مریضی روانی ندارد باشید.

6. ورزش: بیست دقیقه ورزش، سه بار در هفته برای بهبود شرایط روانی مفید است

7. تفریح: به طور مرتب کارهایی انجام دهید که شما را شاد کرده و به زندگی شما معنا میبخشند

شیدایی و دوره های افسردگی مخلوط

در این صورت هرگونه داروی ضد افسردگی باید متوقف شود. داروی تثبیتکننده و یا دارو های ضد جنون را به تنهایی و یا حتی همراه هم میتوان استفاده کرد. داروهای ضد جنون دراسکیزوفرنی استفاده میشوند اما میتوان برای کم کردن فعالیت بیش از اندازه، خودبزرگبینی، بیخوابی و از بین بردن دوره شیدایی استفاده کرد. داروهای ضد جنون قدیمی تر مثل کلروپرومازین و هالوپریدول اثرات جانبی مثل لرزش و گرفتگی عضلات دارند. برخی از داروهای جدیدتر مثل رسیپریدون و اولانزاپین بدون این اثرات جانبی نامناسب میتوانند علایم شیدایی را کاهش دهند.پس از شروع درمان، علایم ممکن است پس از چند روز بهبود یابند، اما درمان باید چندین ماه ادامه پیدا کند. برای رانندگی و کار با ماشین آلات و وسایلی که توجه و قدرت عضلانی مناسب می خواهند باید با پزشک خود مشورت نمایید.

درمان دارویی بیماری اختلال دوقطبی

برای پیشگیری از پیشرفت نوسانات خُلقی به حالت افسردگی – شیدایی میتوان اقداماتی انجام داد که در ادامه از آنها نام برده میشود. اما در اغلب موارد درمان دارویی هم مورد نیاز است تا:

الف) خُلق شما را تثبیت کند (پیشگیری)
ب) مداوی دورههای افسردگی و شیدایی
 

تجویز دارو برای تثبیت حالت روانی بیماردوقطبی 

چندین نوع تثبیتکننده وجود دارند که اغلب نیز برای درمان صرع (اِپی لِپسی) به کار میروند. اما در بین آنها لیتیوم (که نوعی نمک معدنی است) موثرترین آنهاست.

لیتیوم:

لیتیوم به مدت پنجاه سال است که به عنوان تثبیتکنندهی حالت خُلقی به کار میرود. اما چگونگی عملکرد آن هنوز مشخص نیست. تاثیر آن به طور اتفاقی کشف شد. از لیتیوم برای درمان هر دو نوع افسردگی و شیدایی استفاده میشود.
درمان با لیتیوم باید توسط متخصص اعصاب و روان یا روانپزشک شروع شود. تعیین مقدار دقیق لیتیوم در بدن لازم است. مقدار کم آن بیاثر و مقدار زیاد آن سمی است. بنابر این شما باید به طور مرتب در چند هفته اول معاینه خون دهید تا مطمئن شوید که از مقدار مناسبی استفاده
میکنید. با ثابت شدن مقدار دارو، پزشک شما میتواند لیتیوم را همراه با معاینه خون منظم برای شما تجویز کند.مقدار لیتیوم در خون به مقدار آب بدن بستگی دارد. اگر آب بدن کم شود مقدار لیتیوم در خون بالا رفته و احتمال بروز اثرات منفی آن و یا حتی اثرات سمی آن وجود دارد. بنابراین بسیار مهم
است که:

1. آب بسیار بنوشید، مخصوصاً در مواقعی که هوا گرم است و یا فعالیت شما زیاد است
2. چای و قهوه کمتر مصرف کنید، چون آنها باعث افزایش ادرار میگردند
3. حداقل سه ماه یا بیشتر طول میکشد تا اثرات لیتیوم پدیدار شود. در این مدت با اینکه تغییر حالت روحی شما ادامه دارد باید به خوردن قرص لیتیوم ادامه دهید.

اثرات جانبی لیتیوم:

اثرات زیر در چند هفته اول شروع مصرف خود را نشان میدهند. این اثرات نامطلوب هستند اما با گذشت زمان بهبود مییابند: احساس تشنگی، ادرار زیادتر از معمول، افزایش وزن. اثرات جانبی نامعمولتر شامل: تاری دید، ضعیف شدن عضلات بدن، اسهال، لرزش ضعیف دستها، احساس مریضی داشتن. این اثرات معمولا با کم کردن دوز بهبود مییابد.اگر سطح لیتیوم در خون شما خیلی بالا باشد، شما حالات زیر را تجربه خواهید کرد: استفراغ کردن، برهم خوردن تعادل بدن، و لکنت زبان. در این حالت باید هرچه سریعتر با پزشک تماس گرفت.

داروهای دیگر تثبیت کننده ی خُلق در اختلال دوقطبی

گرچه لیتیوم موثرترین تثبیتکننده است، اما داروهای دیگری چون سدیم والپروات، کاربامازپین و اولانزاپین نیز وجود دارند که البته به اندازه ی لیتیوم موثر نیستند.

معاینه خون

در ابتدا شما باید هر هفته یکبار برای اطمینان از درست بودن سطح لیتیوم در خون معاینه شوید. تا وقتی که مصرف لیتیوم ادامه دارد این معاینات نیز ادامه دارند. اما پس از چند ماه اول تعداد معاینات کم میشود.
استفاده طولانی از لیتیوم ممکن است به کبد، غده تیرویید وکلیه ها صدمه بزند. بهتر است هر چند ماه یکبار برای اطمینان از کارکرد صحیح آنها معاینه شد. در صورت بروز مشکل شما باید لیتیوم را متوقف کرده و از یک جایگزین استفاده کنید.

بهترین دارو درمان دوقطبی چیست؟

شما باید در این مورد با دکتر خود مشورت کنید، اما چند قاعدهی کلی وجود دارند:
- لیتیوم، سودیم والپروت، و اولانزاپین معمولاً برای مداوی طولانی مدت تجویز میگردند.
- کاربامازپین برای مواقعی که نوسان خُلق سریعتر و متناوبتری دارید پیشنهاد میگردد.
- ترکیب داروئی نیز گاهی لازم است
 

بطور کلی بهترین دارو به وجود شما بستگی دارد. یک دارو ممکن است برای یک نفر مناسب باشد، ولی در شخص دیگری اثر خوبی نداشته باشد. اما برای اولین تجویز اصولاً داروئی تجویز میگردد که تاثیر بیشتری در دیگران نشان داده است.

مراقبتهای شخصی

1. نوشیدن مرتب نوشیدنیهای غیر شیرین. اینکار به نگه داشتن سطح آب و نمک بدن شما کمک
2. میکند.
3. غذا خوردن منظم، اینکار به تعادل مایعات بدن کمک میکند.
4. کاهش مصرف کافئین در چای، قهوه و نوشابه، این مواد با افزایش ادرار سطح لیتیوم را بالا میبرند
5. استفاده از رژیم غذایی مناسب 

بدون استفاده از دارو چه اتفاقی میافتد؟

لیتیوم 30تا 40درصد از احتمال عود بیماری را کم میکند، اما هرچه تعداد دورههای شیدایی شما بیشتر باشد، احتمال عود آن هم بیشتر است و برعکس. با افزایش سن، احتمال عود دورهها همچنان ثابت میماند. حتی ممکن است شما برای مدت طولانی مشکلی نداشته باشید، اما همواره خطر بازگشت وجود دارد.

از چه موقع شروع به مصرف دارو کنیم؟

پس از گذراندن یک دوره، نمیتوان گفت که دورههای بعدی چه زمانی باز میگردند. ممکن است شما مایل به مصرف دارو در این مرحله نباشید مگر اینکه دوره ی شما بسیار شدید بوده باشد.اگر برای بار دوم مبتلا شوید به احتمال 80 درصد دوره ها عود خواهند کرد. اغلب روانپزشکان در این حالت داروهای تثبیت کننده را پیشنهاد میدهند.

برای چه مدت یک داروی تثبیت کننده باید مصرف شود؟

برای حداقل دو سال بعد از یک دوره اختلال و تا ۵سال در حالت های زیر میتوان ادامه داد.

1. عود مکرر دورهها
2. دوره ی جنون
3. استفاده از الکل یا مواد مخدر
4. داشتن استرس در خانه یا محل کار

در صورت ادامه داشتن مشکل، ممکن است مجبور شوید برای مدت طولانی تری به مصرف دارو ادامه دهید.

ادامه درمان بیماری دوقطبی 

ممکن است شما بخواهید قبل از اینکه پزشک دستور قطع دارو بدهد، از ادامه ی مصرف خودداری کنید. متاسفانه این کار اغلب به بازگشت دوره ها منجر میشود. با پزشک وخانواده خود هنگامیکه بهبود یافتید در این مورد صحبت کنید.

اثرات جانبی و مسموم کنندگی:

Lithiumچهار گروه اثرات جـانبی دارد کـه عبارتنـد از مزاحمـت و آزار، جـدي بودن از نظر طبی، سمیت و کژریختی شناسی. اثرات جانبی مزاحمت و آزار در سطوح درمانی و پایین تر اتفاق میافتد و اغلب به عدم همکاري منتهی میشـود و بـه عنـوان مسأل هاي دشوار و مشکل تجربه شده است. این اثرات شامل تسکین بخشـی و خـواب آلودگی، مشکلات شناختی مانند تمرکـز و حافظـه ضـعیف، کـاهش حـس خلاقیـت، خشکی دهان، لرزش دست، افزایش اشتها، افزایش وزن، افزایش مایع در بدن )عطش
شــدید ،1استســقاء(، افــزایش ادرار )بــیش ادراري ،(2تهــوع، اســهال، پســوریازیس3)داءالصدف( و آکنه میباشد. عطش شدید و بیش ادراري در حدود 25 درصد بیمـاران در طول درمان نگاه دارنده با lithiumباقی مانده و ادامه مییابد. در زمـان شـدت، ایـن افزایش ادرار ممکن است نمایانگر بیماري دیابت بی مزه کلیوي، وضعیتی که ناشـی از بازداري lithiumاز حساس بودن کلیه نسبت به هورمون ضد ادرار غده هیپوفیز (که به عنوان vasopressinمعروف است) میباشد.

موقعیت های اضطراری بیماری دوقطبی 

در شیدایی شدید، شخص ممکن است حالت خصمانه، سوء ظن و بدگمان به خود گرفته و یا به صورت لفظی یا فیزیکی درگیر شود. در افسردگی شدید، شخص ممکن است تصمیم به خودکشی بگیرد.در صورتی که متوجه شدید که آنها:

1. با نخوردن و نیاشامیدن کاملا از خود غافل شده اند؛
2. خود یا دیگران را در شرایط خطرناک قرار میدهند؛
3. از آزار دادن یا کشتن خود حرف میزنند؛

سریعاً برای آنان از مراکز درمانی کمک بخواهید. نام و شماره یک شخص متخصص قابل اعتماد را داشته باشید. گاهی بستری کوتاه مدت در بیمارستان لازم است.
 

داروهایی که به مقاومت در درمان دوقطبی منجر میگردند

مقاومت به درمان به عنوان برگشت طولانی مدت علی رغم تک درمانی مناسب با lithiumیا یک متعادل کننده خلق اولیه قابل مقایسه تعریف شـده اسـت و بـه طـور تقریبی در دو سوم بیماران با اختلال دوقطبـی اتفـاق مـیافتـد. عوامـل متعـددي بـه مقاومت در درمان در اختلال دوقطبی مربوط هستند که مهمترین آنها مصـرف بـیش از اندازه ضدافسردگی، تشخیص اشتباه، سوء مصرف مواد هم زمان و عـدم رعایـت و تخطی نسبت به دارو میباشند. استفاده بیش از اندازه از داروهاي ضـدافسـردگی در اخـتلال دوقطبـی در بخـش چهارم، فصل شش مفصل بحث شده است. همانطور که اشاره شد، شواهد خوبی وجود دارد که ضدافسردگی ها میتوانند به عنوان متعادل کنندهها عمل کنند و مزایا و منافع متعادل کننده های خلق را خنثی و بی اثر کنند.

برای کسب اطلاعات بیشتر راجب این بیماری به مقاله بیماری دوقطبی مراجعه نموده و میتوانید برای شروع فرایند درمان از تیم روحیه کمک بگیرید.