تیک عصبی چیست؟
امروزه بسیاری از افراد تغییراتی در بخش کنترلی مغز خود تجربه میکنند که به این تغییرات تیک عصبی یا کشش میگویند.در بیشتر مواقع این تیک ها بی خطر و موقتی هستند و به طور کلی با درمان و تغییر شیوه زندگی میتوان آن را کنترل کرد.تیک عصبی معمولا تکرار مکرر یک حرکت به طور غیر ارادی است و در کل تیک عصبی به حرکات هم شکلی و سریعی گفته میشود که به اراده انسان نیست. برای مثال کسی که مبتلا به تیک عصبی است ممکن است چندین بار پلک بزند یا بینی خود را منقبض کند.البته هنگامی که صحبت از تیک ارادی میشود خیلی ها فقط به حرکت جسمی فکر میکنند و باور دارند که تیک عصبی فقط محدود به حرکات فیزیکی نیست.تیک‌های عصبی معمولاً به دنبال جمع شدن یک حس ناخوشایند در بدن شروع میشوند که نهایتاً به شکل تیک آزاد میشود یا فروکش میکند. البته گاهی اوقات این حس ناخوشایند میتواند قبل از آنکه باعث بروز تیک شود، تا حدودی سرکوب شود.
انواع تیک عصبی
برخی از افراد فکر میکنند که تیک ها تنها به حرکات جسمی محدود میشوند اما تیک های عصبی دو نوع هستند که هرکدام دارای سطحی هستند.
- تیک های حرکتی
- تیک های صوتی
تیک های عصبی حرکتی
تیک های حرکتی را میتوان در سطح ساده یا پیجیده طبقه بندی کرد.تیک های حرکتی ساده شامل:
- چروک و منقبض شدن بینی
- چشمک زدن
- گازگرفتن لب
- صورتک زدن
- شانه بالا انداختن
- کشیدگی سر
تیک های عصبی حرکتی پیچیده با یک ترتیب مشخص انجام شده و به شرح زیر است:
- لگد زدن
- بوکردن اشیا
- تقلید کردن ازحرکات دیگران
- پریدن
تیک‌های عصبی حرکتی ساده یک گروه عضلانی را درگیر و تیک‌های حرکتی پیچیده گروه های عضلانی زیادی را درگیر میکند. حتی میتواند طوری به نظر برسد که فرد به طور عمدی تیک را انجام میدهد.
تیک های عصبی صوتی
به اصوات غیر ارادی تولید شده هنگام انجام رفتار غیر طبیعی تیک صوتی میگویند.
تیک صوتی عصبی شامل یک صدای ساده است .تیک های صوتی ساده عبارتند از:
- سرفه کردن
- پاکسازی گلو
- غرغره کردن
- پارس کردن
- هیس کردن
- استشمام کردن
تیکه صوتی عصبی پیچیده نیز به شرح زیر است:
- جیغ و داد کردن
- تقلید صدای حیوانات
- تکرار کلمات
تیک عصبی در چه سنی پدیدار میشود؟
تیک های عصبی به طور کلی در کودکی و یا نوجوانی پدیدار میشوند و ممکن است حالت رفت و برگشتی داشته باشند. به این معنی است که برای مدتی کلا برطرف شده و دیگر خبری نیست و دوباره بر اثر عواملی مثل اضطراب برمیگردد.معمولا در هر ده هزار نفر 4 تا 5 مورد تیک عصبی مشاهده میشود که شروع این تیک ها در سن پایین تر از 18 سالگی است.
دلایل ایجاد تیک عصبی
زمانی که شما یا اطرافیانتان دچار تیک میشوید به دلایلی که باعث ایجاد این مشکل شده فکر میکنید .معمولا در این میان بیماری های جسمی نادیده گرفته میشوندو هیچکس تصور نمیکند که مشکلات فیزیکی هم میتواند در ایجاد این تیک ها موثر باشد. علاوه بر این استفاده از مواد خاصی مانند محرک ها و آمفیتان ها در این زمینه موثر است.البته گاهی با انجام دادن فعالیت های خاص فیزیکی و روانی ممکن است تعداد این حرکات کاهش یا افزایش یابد.تیک عصبی معمولا به صورت تصادفی اتفاق میافتاد و ممکن است با عواملی از قبیل استرس ،اضطراب ،خستگی،هیجان زدگی وحتی بیماری های مغز و اعصاب مرتبط باشد.هنگامی که اطرافیان راجب تیک های عصبی یک فرد صحبت میکنند یا روی آن تمرکز میکنند تیک عصبی فرد بیشتر میشود.برخی از دلایلی که باعث ایجاد اختلال تیک میشوند به شرح زیر است:
- ایجاد مشکل در بعضی از مناطق مغز مثل قسمت‌های عقده‌های قاعده‌ای، لوب‌های پیشانی و قشر مخ
- اختلال در مدار‌هایی که این نواحی را به یک‌دیگر متصل میکنند.
- ارثی یا ژنتیک
- اسکیزوفرنی یا خودشیفتگی
- تروما به سر
- عفونت
- سندروم های نوروکوتانئوس
برای اطلاع بیشتر از اسکیزوفرنی مقاله اختلال شخصیت پارانوئید را مطالعه کنید.
در صورت رو به روشدن با چه مواردی باید تیک عصبی درمان شود؟
درباره تیک‌های خفیف که مشکلی در عملکرد فرد ایجاد نمیکند، فقط لازم است بیمار را کنترل کنیم و مراقبش باشیم که اگر تیک شدت یافت، درمان را آغاز کنیم. در صورت رو به رو شدن با موارد زیر باید درمان را آغاز کنیم:
- ایجاد اختلال در تعاملات و ارتباط اجتماعی
- ناراحتی یا درد فیزیکی
- ایجاد اختلال در جنبه های مختلف زندگی مانند کار و تحصیل
اولین قدم در درمان تیک عصبی آموزش بیمار ،اعضای خانواده و اطرافیان او هستند .هدف از درمان رفع کامل تیک ها نیست ،بلکه میخواهیم احساس ناراحتی و ناامیدی فرد کاهش یابد و زندگی نرمالی داشته باشد.
تیک عصبی در بزرگسالان
تیک عصبی معمولا در دوره کودکی و نوجوانی بر اثر ژنتیک و یا ارثی در خانواده رخ میدهد و همیشه نیاز به درمان ندارد.تیک عصبی گاهی از بین میرود و گاه با رخدادن اتفاق های مختلفی برمیگردد.اگر تیک در نوجوانی کاهش یابد و در بزرگسالی پررنگ تر از قبل شود آثار آن تا اخر عمر همراه شماست.پس افرادی که در بزرگسالی دارای این تیک هستند نمیتوانند به طور کامل این بیماری را درمان کنند.
تیک عصبی در نوجوانان
به طور کلی تیک عصبی در کودکان و نوجوانان به اختلالی گفته می شود که در آن کودک یا نوجوان به صورت غیر ارادی و ناگهانی یک حرکت را انجام داده و یا صدایی از خود ایجاد می کند. این حرکت خیلی سریع انجام می شود و دارای ریتم خاصی نمی باشد و نمی توان پیش بینی کرد که چه موقع این رفتار از فرد سر می زند.این تیک میتواند گذرا باشد و بعد از یک زمان مشخص رفع شود و میتوان مدت زمان ابتلا فرد به این اختلال طولانی تر شده و به طبع آن مدت زمان درمان آن نیز بیشتر میشود.اما معمولا در نوجوانان این بیماری بیشتر اتفاق افتاده وپس از مدتی بر طرف میشود و ممکن است که دوباره در بزرگسالی به بدن برگردد.
درمان تیک عصبی
درمان تیک های عصبی به شدت علائم و نشانه های آن بستگی دارد و در برخی موارد هیچ درمانی لازم نیست چرا که آنها به خودی خود بر طرف میشوند.در بعضی موارد پزشکان ممکن است رفتار درمانی ،یا دارو و یا ترکیبی از این دورو پیشنهادکنند.به طور معمول استفاده از داروها برای کاهش شدت تیک و افزایش کیفیت زندگی روزمره فرد میشود. برای درمان این اختلال عصبی ، باید رفتار درمانی های لازم را انجام دهید و در صورت تشخیص روانشناس تان ممکن است نیاز به دارو درمانی نیز احساس شود. درمان های ذکر شده با کمک به حفظ آرامش شما در محیط های مختلف ، باعث جلوگیری از رخ دادن تیک ها و درمان آن میشود . هرگز برای درمان این اختلال معطل نکنید و خجالت نکشید.هرچه سریع تر با مشاهده چنین علائمی به روانشناس یا پزشک کاربلد مراجعه کنید تا درمان آن راحت تر باشد و سریع تر به نتیجه برسد.همچنین میتوانید از سامانه روحیه و مشاورین آن برای درمان مشکلتان کمک بگیرید.
تیک عصبی را چگونه کنترل کنیم
معمولا هنگامی که متوجه داشتن بیماری در خود میشویم به درمان آن فکر میکنیم.اگر این بیماری درمانی نداشته باشد ما مجبور به کنترل کردن آن برای بهبود کیفیت زندگی میشویم.بنابرین هدف این است که با وجود حرکات و تیک ها زندگی فرد مختل نشود و عملکرد عادی داشته باشد.با یادگیری و رعایت برخی نکات تاحد زیادی میتوانیم این اختلال را کنترل کنیم.برخی از این نکات به شرح زیر است:
- دورماندن از محیط های استرس زا
- دور ماندن از موقعیت های پرتنش
- نداشتن حساسیت به تیک عصبی
- اطلاع دادن راجب تیک تان به اطرافیان
- توجه به ساعت خواب و نداشتن کم خوابی
همانطور که گفته شد با رعایت همین چند نکته ساده میتوانید تا حد زیادی این بیماری را کنترل کنید.
تیک عصبی در کودکان (سندروم توره)
اگر تا به حال نام سندروم توره را نشنیده اید باید بدانید که این یک بیماری و اختلال عصبی برای کودکان است.این اختلال با نام های اختلال تورت نیز شناخته میشود و در آن کودک با تیک صوتی و حرکتی مواجه است اما در این میان نقش خانواده در کمک به کودک، و کاهش تبعات ناشی از این سندورم پررنگ است. با مبتلا شدن کودکان به سندورم تیک، بعضی از والدین نمی‌دانند باید چگونه اوضاع را مدیریت کرده یا از کودک خود مراقبت کنند.این اختلال یک رشد عصبی در کودکان است و از دسته اختلالات نوروبیولوژیک می باشد که با صداهای تکراری و کلیشه ای بروز میکند این بیماری در همه افراد ممکن است بروز کند . اما در مردان 3 تا 4 برابر بیشتر از زنان به آن مبتلا میشوند.علائم اولیه آن در سنین کودکی یعنی 3 تا 9 بروز میکند و با ورود به دوره جوانی تشدید میشود.البته در اواخر دوره نوجوانی کاهش پیدا میکند و هرکدام از علائم آن باقی بماندتا پایان عمر همراه او خواهد بود.
